In dit artikel wordt de SAFER methode toegelicht door Monique Post, expert en opleider in prospectieve risico analyse. Dit is een veelgebruikte methode voor preventieve of prospectieve risico inventarisatie in de zorg. Bijvoorbeeld bij veranderingen in processen, methodes of hulpmiddelen in de zorg. We zullen de stappen van de SAFER-methode uitleggen en de voordelen ervan in de zorgomgeving bespreken.
Het ontstaan van SAFER
De SAFER-methode staat voor Scenario Analyse van Faalwijzen, Effecten en Risico’s. en is gebaseerd op de FMEA en later HFMEA. FMEA is ontwikkeld in de luchtvaartindustrie en werd later intensief toegepast in ruimte- vaartprojecten om aan de zeer hoge eisen van bedrijfszekerheid te voldoen (KPMG, 2001). De eerste formele FMEA-analyses zijn gedaan binnen de luchtvaartindustrie in het midden van de jaren zestig. De methode is inmiddels door steeds meer branches overgenomen. Voor de zorg heeft het Amerikaanse ‘National Center for Patient Safety’, in 2001 (Esmail et al, 2005), de Healthcare Failure Mode and Effect Analysis (HFMEA) ontwikkeld.
HFMEA wordt sindsdien succesvol gebruikt in de 160 gezondheidszorgorganisaties van het Amerikaanse Department of Veterans Affairs. In Nederland worden vertaalde HFMEA’s in een aantal ziekenhuizen gebruikt. In 2006 is de SAFER methodiek ontwikkeld. Dit is een door ZonMW gesubsidieerd initiatief van het UMC-Utrecht, De Maastro Clinic en TU Eindhoven (Habraken, Reijnders, Schaaf van der, Leistikow et. al., 2006).
Wat is SAFER?
SAFER is een methode die ontwikkeld is om risico’s te identificeren en te verminderen in de gezondheidszorg. In Nederland is in de zorgsector deze methode bekend en wordt vaak ingezet om risico-analyses te maken in zorginstellingen.
Het is een gestandaardiseerde methode die zorginstellingen helpt bij het systematisch identificeren, analyseren en beheersen van risico’s in bestaande werkprocessen en vernieuwingen in bijvoorbeeld apparatuur, in processen, nieuwbouw van locaties etc. De methode biedt een gestructureerd raamwerk om potentiële risico’s te identificeren, te analyseren, te beoordelen met een risico-score en verbetermaatregelen te formuleren en de effectiviteit van deze maatregelen te evalueren.
Het helpt zorginstellingen om de veiligheid te vergroten bij grote of complexe veranderingen. Door het preventief identificeren van risico’s op een systematische manier en effectieve maatregelen te nemen worden risico’s geëlimineerd of beheerst. Hierdoor kunnen de bekende kinderziektes en incidenten en calamiteiten voorkomen worden. Bovendien helpt deze methode organisaties om hun veiligheid in de toekomst te verbeteren, door het regelmatig herzien van de risico-analyses en verbetermaatregelen.
Wanneer gebruik je deze methode?
De SAFER-methode wordt toegepast in de zorgom het aantal fouten en incidenten te verminderen. Als er grote veranderingen in de zorg aankomen, wordt deze methode veelvuldig gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan het in gebruik nemen van een nieuwe tillift. De methode wordt gebruikt om het nieuwe zorgproces voor implementatie te analyseren en de risico’s te identificeren. Dit gebeurt door een aantal bijeenkomsten met een multidisciplinair team. Hiermee kunnen risico’s in het proces worden geïdentificeerd en verbetermaatregelen genomen zodat risico’s niet / minder optreden.
De stappen van de SAFER methode
Het is een preventieve of prospectieve analyse gestructureerd in een aantal stappen. De methode is opgebouwd uit vijf stappen: Identificatie, Evaluatie, Beheersing, Evaluatie van de beheersing en Review.
- Keuze proces en afbakening
- Samenstellen multidisciplinaire werkgroep plus voorzitter/coördinator
- Processtappen of procesonderdelen benoemen
- Risicoanalyse per processtap/procesonderdeel
- Acties en uitkomstmaten en planning vaststellen
- Rapporteren aan opdrachtgever (deze bepaalt het vervolg)
Voordelen van de SAFER-methode:
Systematische aanpak: De SAFER-methode biedt een gestructureerde aanpak voor het identificeren en analyseren van risico’s. Het zorgt ervoor dat geen potentiële risico’s over het hoofd worden gezien en dat er een systematische en grondige beoordeling plaatsvindt.
Betrokkenheid van zorgverleners: De SAFER-methode moedigt de betrokkenheid van zorgverleners aan bij het identificeren van risico’s en het ontwikkelen van verbetermaatregelen. Dit zorgt voor een breder perspectief en een groter draagvlak voor veranderingen.
Continu leren en verbeteren: Door de effectiviteit van de verbetermaatregelen te evalueren en te blijven monitoren, bevordert de SAFER-methode een cultuur van continu leren en verbeteren binnen de zorginstelling.
Ondersteuning van veiligheidsinitiatieven: De SAFER-methode is een belangrijk onderdeel van het veiligheidssysteem in de zorg zoals incidentrapportagesystemen.
Wat levert de SAFER methode op?
De SAFER-methode is een gestandaardiseerde aanpak voor preventieve risico-inventarisatie in de zorg. Door het volgen van de stappen van de SAFER-methode kunnen zorginstellingen systematisch potentiële risico’s identificeren, effectieve verbetermaatregelen formuleren en de veiligheid en kwaliteit van zorg verbeteren. De methode bevordert een cultuur van continu leren, betrokkenheid van zorgverleners en ondersteunt andere veiligheidsinitiatieven in de zorg. Als de SAFER-methode goed wordt toegepast, kan dit leiden tot een vermindering van fouten en incidenten in de zorg. Dit kan leiden tot een verbetering van de patiëntveiligheid, een vermindering van de kosten van zorg, en een verbetering van de kwaliteit van zorg. Het kan ook leiden tot een grotere tevredenheid van patiënten en medische professionals en een grotere betrokkenheid van patiënten bij hun eigen zorg.
Geïnteresseerd om SAFER te introduceren in jullie zorginstelling? Lees dan hier meer informatie over de opleiding Prospectieve Risico Inventarisatie (met SAFER) en ga direct tijdens de opleiding aan de slag om de methode in de praktijk te gebruiken.
